Banner
  • การขับลำนำของมอญ
  • การขับลำนำที่ไม่มีดนตรีบรรเลงและไม่มีการร่ายรำ
  • การขับลำนำที่ดนตรีบรรเลงและไม่มีการร่ายรำ
  • การขับลำนำทที่ดนตรีบรรเลงและการร่ายรำ
  • เกี่ยวกับนิทรรศการ
P01 การขับลำนำหรือการขับร้องของคนมอญ  เป็นการประดิษฐ์คำร้องให้มีท่วงทำนอง ลีลา จังหวะ และระดับเสียงสูงต่ำ หนักเบา โดยมีการแต่งเนื้อร้องที่มีความหมาย และการขับร้องมักเกิดจากอารมณ์ความรู้สึกของของผู้ขับร้องที่มีต่อสิ่งศักดิ์สิทธิ์หรือต่อผู้คนที่รับฟังอยู่ เป็นการแสดงภูมิปัญญาของผู้ขับร้อง  ปฏิภาณไหวพริบในการขับร้องเพลงโต้ตอบกันตามลักษณะของเพลงปฏิพากย์
การขับลำนำของคนมอญมีทั้งที่เป็นคำกลอนที่ถูกต้องตามแบบแผนฉันทลักษณ์มอญ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นคำขับร้องเพลงทะแยมอญ และคำทำขวัญต่างๆ และการขับลำนำที่ไม่ยึดถือสัมผัสคล้องจองของถ้อยคำแต่ถือจังหวะของถ้อยคำและระดับเสียงสูงต่ำเป็นหลัก ซึ่งได้แก่เพลงกล่อมเด็ก และเพลงมอญร้องไห้
เพลงมอญและการขับร้องของคนมอญในแต่ละชุมชนอาจเหมือนกัน แตกต่างกัน หรือคล้ายคลึงกันบ้าง ซึ่งสามารถแบ่งการขับลำนำหรือการขับร้องของคนมอญได้ 3 ประเภท คือ การขับลำนำที่ไม่มีดนตรีบรรเลงและไม่มีการร่ายรำ การขับลำนำที่มีดนตรีบรรเลงประกอบแต่ไม่มีการร่ายรำ และการขับลำนำที่มีดนตรีบรรเลงประกอบและมีการร่ายรำ
 






  • การสวดและการเทศน์ของพระสงฆ์มอญ
  • การขับร้องของชาวบ้านมอญ
การสวดและการเทศน์ของพระสงฆ์มอญ โดยปกติไม่มีการบรรเลงดนตรีมอญประกอบการสวดหรือการเทศน์โดยตรง แต่ที่มีการนำดนตรีมอญไปบรรเลงเมื่อมีพิธีสวดหรือมีการแสงพระธรรมเทศนา  เป็นการบรรเลงเพื่อประโคมประกอบพิธีเท่านั้น  ไม่ได้เป็นการบรรเลงเจาะจงสำหรับการสวดหรือการเทศน์ และไม่มีการร่ายรำประกอบแต่อย่างใด P02
การสวดของพระสงฆ์มอญเป็นการขับขานเพื่อสาธยายธรรมของพระสงฆ์ในพิธีกรรมต่างๆ ทางพระพุทธศาสนา ทำนองสวดและทำนองเทศน์จะมีจังหวะและมีระดับเสียงสูงต่ำชวนฟัง เป็นการช่วยให้ผู้สวดมีจิตตั้งมั่นมีสมาธิดี การสวดสาธยายธรรมของพระสงฆ์มอญเป็นบทขับขานที่ถือว่าเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์มีเฉพาะในพิธีกรรม และไม่นำมาขับร้องกันเล่นๆ
 
การเทศน์ของพระสงฆ์มอญจะเทศน์ด้วยระดับเสียงสูงต่ำ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในตอนที่เป็นสาระสำคัญ ที่จะมีการเอื้อนและลากเสียงให้มีความไพเราะชวนฟังยิ่งขึ้น




การขับร้องของชาวบ้านมอญ  เป็นการเปล่งเสียงและถ้อยคำเป็นคำกลอน เน้นเนื้อหาและทำนองที่มีความคล้องจองกัน การขับร้องมักเกี่ยวข้องกับชีวิตและความสุข ทุกข์ ของคนมอญ ทั้งความสัมพันธ์กับสิ่งศักดิ์สิทธิ์เหนือธรรมชาติ และความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์ด้วยกัน
P04 การขับร้องที่สัมพันธ์กับสิ่งที่เหนือธรรมชาติ เพื่อความเป็นสิริมงคลและปัดเป่าความทุกข์ยากให้หายไป ได้แก่ พิธีทำขวัญต่างๆ และการขับร้องมอญร้องไห้
การขับร้องที่สัมพันธ์ระหว่างมนุษย์ด้วยกัน เป็นการขับร้องที่มีอยู่ในชุมชนมอญทั่วไป ที่สร้างความสัมพันธ์ระหว่างผู้ใหญ่กับเด็ก หรือระหว่างเด็กกับเด็ก ได้แก่ การขับร้องเพลงกล่อมเด็ก เพลงสำหรับเด็ก การอ่านหรือการขับลำนำทำนองเสนาะ




  • เพลงเจ้าขาว
  • เพลงอวยพรในเทศการสงกรานต์
เพลงเจ้าขาว เป็นเพลงร้องคลอไปกับเสียงดนตรีของชาวบ้านมอญเกาะเกร็ด อำเภอปากเกร็ด จังหวัดนนทบุรี เพื่อไปบอกบุญชาวชาวบ้านในชุมชนอื่นให้ได้ทำบุญร่วมกันในเทศกาลทอดกฐิน  โดยการนำเครื่องดนตรีไว้กลางลำเรือเพื่อบรรเลงประกอบการขับร้องเพลง คนที่อยู่ในเรือจะพายเรือไปตามลำน้ำพร้อมกับขับร้องเพลงเจ้าขาว ประเพณีการขับร้องเพื่อบอกบุญเช่นนี้ มีในชุมชนมอญจังหวัดปทุมธานีเช่นกันแต่เรียกเพลงบอกบุญว่า เพลงรำพาข้าวสาร P07
 
 
 
 




เพลงอวยพรในเทศกาลสงกรานต์  ในช่วงท้ายของเทศกาลสงกรานต์มอญนักดนตรีเครื่องสายมอญและนักร้องทะแยมอญจะร่วมกันจัดพิธีขอพรและรดน้ำอวยพรผู้อาวุโสในชุมชนด้วยการขับร้องอวยพร ที่เรียกว่า แป้กโฟนดาจก์  เป็นการขับร้องเพลงคลอไปกับเสียงดนตรี ที่ไม่ใช่การขับร้องโต้ตอบกัน

P08

P12




  • เพลงทะแยมอญ
  • เพลงอัญเชิญพระสู่สรวงสวรรค์
  • เพลงรับพระสู่ทิพย์วิมานบนสรวงสวรรค์
P09 เพลงทะแยมอญ  เป็นการเล่นเพลงของมอญที่มีมาแต่โบราณที่มีวัตถุประสงค์เพื่อ
การสันทนาการให้เกิดความรื่นเริงบันเทิงใจที่สอดแทรกคุณธรรมและจริยธรรมตาม
คำสั่งสอนของพระบรมศาสดาสัมมาสัมพุทธเจ้า
การเล่นทะแยมอญเป็นศิลปะของการขับร้องเพลงปฏิพากย์ของมอญที่มีการบรรเลง
เครื่องสายมอญคลอไปกับการขับร้องพร้อมกับการร่ายรำของพ่อเพลงแม่เพลงขณะที่ขับร้อง
เพลง  สาระสำคัญอยู่ที่คำร้องที่มีสาระไพเราะลึกซึ้ง คมคาย และท่วงทำนองที่ไพเราะของ
เสียงดนตรีที่บรรเลงคลอไปกับการขับร้อง โดยมีลีลาท่าร่ายรำเป็นส่วนเสริมให้การขับร้อง
ทะแยมอญมีชีวิตชีวามากยิ่งขึ้น ท่ารำไม่ได้กำหนดเป็นแบบแผน เป็นการร่ายรำให้ดูพองาม
ทั้งพ่อเพลงและแม่เพลง คำร้องและดนตรีเป็นลักษณะของเพลงพื้นบ้านของมอญที่มีการ
ขับร้องโต้ตอบและประคารมกันด้วยท่วงทำนองของภาษาที่เป็นคำกลอนตามแบบฉันทลักษณ์มอญ




P10 เพลงอัญเชิญพระสู่สรวงสวรรค์  ในงานฌาปนกิจศพพระสงฆ์มอญ จะมีการจัดพิธีอัญเชิญพระสงฆ์ซึ่งถึงแก่มรณภาพสู่สรวงสวรรค์ มีการอัญเชิญศพพระสงฆ์บนปราสาท ชาวบ้านมาร่วมกันแห่ปราสาท โดยการขับร้องและร่ายรำอย่างพร้อมเพรียงกัน พร้อมกับมีการบรรเลงประโคมดนตรีมอญประกอบการขับร้องและการร่ายรำ  เพลงที่ขับร้องเป็นการพรรณนาถึงคุณพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ และคุณของพระสงฆ์ผู้มรณภาพ และขับร้องอัญเชิญพระสงฆ์ผู้มรณภาพสู่สวรรค์
 
 
 
 




เพลงรับพระสู่ทิพย์วิมานบนสรวงสวรรค์ ในขณะที่ทำการฌาปนกิจศพพระสงฆ์มอญ จะมีการร่ายรำและขับร้องเพลงประกอบการประโคมดนตรีมอญ เพื่อเป็นการรับพระสู่สรวงสวรรค์  ผู้ร่ายรำขับร้องจะแต่งกายเป็นเทพบุตรเทพธิดา และขับร้องเพลงเพื่อต้อนรับพระสงฆ์ผู้มรณภาพนั้นสู่วิมานทองบนสรวงสวรรค์ P11
 
 
 
 




พิศาล บุญผูก  ปี่พาทย์มอญรำ นนทบุรี : สำนักบรรณสารสนเทศ มหาวิทยาลัยสุโขทัย
        ธรรมาธิราช, 2558
P09
 
 
 
 
 
 
 







P01 P02 P04 P05 P06 P11 P10 P09 P09 P07 P08 P12