พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 7 และสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี เสด็จประเทศอังกฤษ โดยการเสด็จครั้งนี้เพื่อเสด็จพระราชดำเนินมารักษาพระเนตรที่ประเทศอังกฤษ และเสด็จประพาสประเทศต่าง ๆ ในยุโรป เพื่อทรงกระชับสัมพันธไมตรีหลังจากที่ประเทศสยามได้มีการเปลี่ยนแปลงวิธีการปกครองเป็นระบอบประชาธิปไตย

ในหลวงรัชกาลที่ 7 ประทับอยู่ประเทศอังกฤษต่อหลังจากที่ทรงสละราชสมบัติ เพราะทรงคุ้นเคยกับประเทศอังกฤษมาตั้งแต่ทรงพระเยาว์ แต่ได้ทรงย้ายพระตำหนักหรือที่ประทับหลายครั้งด้วยเหตุต่าง ๆ กัน โดยพระตำหนักแรกที่เป็นที่ประทับในการเยือนประเทศอังกฤษครั้งนี้คือ พระตำหนักโนล (Knowle)

บ้านโนล (Knowle)

พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จกลับถึงประเทศอังกฤษหลังจากเสด็จไปประพาสทวีปยุโรป เมื่อวันที่ 27 สิงหาคม พ.ศ. 2477 เพื่อที่จะทรงได้รับการรักษาการตรวจการผ่าตัดพระเนตรอีกครั้งหนึ่งก่อนเตรียมพระองค์เสด็จนิวัติพระนคร ในการนี้ได้เช่าบ้านโนล (Knowle) ไว้เป็นที่ประทับในอังกฤษ

บ้านโนลหรือพระตำหนักโนล (Knowle) ตั้งอยู่ที่ตำบลแครนลี (Cranleigh) จังหวัดเซอร์เร่ย์ (Surrey) ใกล้เมืองกิลล์ฟอร์ด (Guildford) ห่างจากกรุงลอนดอนไปทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ 35 ไมล์ โดยทรงเช่าจากลอร์ดและเลดี้แสกวิลล์ (Lord and Lady Sackville) เป็นคฤหาสน์ขนาดใหญ่สีเทา มีลักษณะสถาปัตยกรรมแบบบาโร๊ค (Baroque) หน้าต่างสูงแบบฝรั่งเศส มีปล่องไฟสูงจำนวนมาก และหน้าจั่วทรงชดช้อยแทนที่จะเป็นรูปสามเหลี่ยม มีบริเวณโดยรอบกว้างขวางสวยงามด้วยพฤกษานานาพันธุ์ ขนาดของบ้านมีขนาดพอเหมาะแก่การประทับและทรงงานพร้อมอยู่ด้วยกับข้าราชบริพารตามเสด็จหลังจากที่สละราชสมบัติแล้ว 12 พระองค์ และเพื่อเป็นที่รองรับแก่ผู้ที่ไปเฝ้าเป็นครั้งคราวอีกด้วย

เนื่องจากบ้านโนลมีลักษณะเป็นตึกที่ทึบไม่ค่อยเหมาะสมกับพระพลานามัย อีกทั้งค่าเช่าค่อนข้างสูง ทรงจำเป็นต้องลดค่าใช้จ่ายส่วนนี้ลง ดังนั้นเมื่อจะประทับอยู่ที่ประเทศอังกฤษต่อไปอย่างไม่มีกำหนด พระองค์จึงทรงเสาะแสวงหาที่ประทับที่อื่นแทน โดยทรงประทับอยู่ที่พระตำหนักโนลประมาณ 3 เดือน คือ ช่วงระหว่าง ธันวาคม – มีนาคม พ.ศ. 2477 (หรือ พ.ศ. 2478 หลังจากปีปฏิทินของปรับเดือนขึ้นปีใหม่เป็นเดือนมกราคม ใน พ.ศ. 2484)

พระราชหัตถเลขาสละราชสมบัติจากบ้านโนล

พระตำหนักโนลแห่งนี้เป็นสถานที่ประวัติศาสตร์ที่สำคัญของสยามประเทศ เพราะเป็นสถานที่ลงลายลักษณ์อักษรเอกสารชั้นต้นที่สำคัญ คือ “ลายพระราชหัตถเลขาสละราชสมบัติจากบ้านโนล” ซึ่งเป็นลายพระราชหัตถเลขาทรงสละราชสมบัติของพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 7 ที่มีพระปรมาภิไธยย่อ “ปปร” ประทับบนกระดาษทั้ง 6 แผ่น และแผ่นสุดท้ายพระองค์ทรงลงพระปรมาภิไธย “ประชาธิปก ปร.” ลงวันที่ 2 มีนาคม พ.ศ. 2477 เวลา 13 นาฬิกา 45 นาที โดยถือว่าเอกสารนี้เป็นเอกสารชั้นต้นหรือเอกสารปฐมภูมิ (Primary sources) ที่ทรงคุณค่ายิ่งในประวัติศาสตร์ชาติไทย

Knowle Park Nursing Home

ปัจจุบันบ้านโนลได้รับการดัดแปลงเป็นสถานพักฟื้น เรียกว่า Knowle Park Nursing Home (โนล พาร์ค เนอร์สซิ่งโฮม) มีสวนไม้ดอกไม้ประดับนานาชนิด สามารถมองเห็นทิวทัศน์ของเขาย่อม ๆ ของเซอร์เร่ย์โดยรอบ ผู้จัดการสถานพักฟื้นยืนยันว่าชาวบ้านแถบนั้นยังคงเล่าขานถึงล้นเกล้าฯ ทั้งสองพระองค์ด้วยความประทับใจในพระราชจริยวัตร ดังได้ตั้งชื่อห้องชุดของสถานพักฟื้นของผู้หายป่วยชุดหนึ่งเพื่อเป็นพระบรมราชานุสรณ์ว่า “The Siam Suite”

ข้อมูลเพิ่มเติมที่น่าสนใจ

• STOU Storian Podcast EP.14 พระปกเกล้าฯ ราชันผู้ทรงสละราชสมบัติ 
• บทความออนไลน์ พระชนมชีพรัชกาลที่ 7 หลังทรงสละราชสมบัติ
• นิทรรศการออนไลน์ พระตำหนักที่ประทับในต่างประเทศของพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว

เอกสารอ้างอิง

การวิก จักรพันธุ์, ม.จ., นรุตม์ (เรียบเรียง). (2539). ใต้ร่มฉัตร: หม่อมเจ้าการวิก จักรพันธุ์. แพรวสำนักพิมพ์.
พฤทธิสาณ ชุมพล, ม.ร.ว. (2544). ‘บ้าน’ ไกลบ้าน: ประชาธิปกราชนิเวศน์ในอังกฤษ. รายงานกิจการของมูลนิธิพระบรมราชานุสรณ์ พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี ประจำปี 2543. สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร.
มณี สิริวรสาร, คุณหญิง. (2535). ชีวิตเหมือนฝัน. ชวนพิมพ์.

เรียบเรียงโดย

ดวงรัตน์ ดีขั้ว บรรณารักษ์ สำนักบรรณสารสนเทศ มสธ.