เมืองโบราณศรีสัชนาลัย ปัจจุบันอยู่ในอำเภอศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย เดิมชื่อเมืองเชลียง เป็นศูนย์กลางการผลิตเครื่องสังคโลกในช่วงเวลาไม่น้อยกว่าสี่ศตวรรษ นับตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 19 ถึงพุทธศตวรรษที่ 23 เครื่องปั้นดินเผาศรีสัชนาลัยมีคุณภาพดี เพราะใช้ช่างฝีมือหลายแขนงโดยอาศัยดินที่มีคุณภาพผนวกกับวิธีการซึ่งเรียนรู้จากเครื่องปั้นของต่างชาติ นักโบราณคดีขุดค้นพบหลักฐานโครงกระดูก ลูกปัดและเครื่องปั้นดินเผาที่มีลักษณะศิลปะทวารวดีที่ชุมชนเชลียงบริเวณวัดชมชื่น สันนิษฐานว่ามีพัฒนาการมาตั้งแต่ปลายยุคโลหะ สืบเนื่องมาจนถึงทวารวดี ระยะแรกผลิตเครื่องปั้นดินเผาเนื้อแกร่งแบบขอม สีเทาหรือเทาคำ ต่อมาได้รับอิทธิพลจีน เช่น ในการเขียนลวดลาย จึงเกิดการผสมผสานและก่อให้เกิดเครือข่ายวัฒนธรรมระหว่างสรีสัชนาลัยกับชุมชนรอบ ๆ นอกจากผลิตใช้ภายในแล้วยังส่งออกไปยังบ้านเมืองใกล้เคียงอีกด้วย
ปัจจุบันพบแหล่งผลิตที่สำคัญสามแหล่ง คือ นอกกำแพงเมืองสุโขทัยตอนเหนือ ริมฝั่งห้วยน้ำโจน , ริมแม่น้ำยมเหนือเมืองศรีสัชนาลัย และบริเวณบ้านเตาไฟ เมืองสองแควหรือพิษณุโลกในปัจจุบัน
การแบ่งกลุ่มเครื่องปั้นดินเผา |
ดอน ไฮน์ อาจารย์จากหน่วยสำรวจโบราณคดี มหาวิทยาลัย Deakin ประเทศออสเตรเลีย แบ่งเครื่องปั้นดินเผาศรีสัชนาลัยออกเป็น 3 กลุ่ม คือ
1. เครื่องถ้วยมอญ ขุดพบในชั้นล่างสุดของแหล่งเตา หมู่บ้านเกาะน้อย พุทธศตวรรษที่ 15 - 16
2. เครื่องถ้วยที่เป็้นระยะหัวเลี้ยวหัวต่อ ระหว่างเครื่องถ้วยมอญและสุโขทัย
3. เครื่องถ้วยสุโขทัย เป็นเครื่องถ้วยที่ผลิตจากเตาเมืองเชลียงเพื่อส่งเป็นสินค้าออก พุทธศตวรรษที่ 18 - 19
ประเภทของเครื่องถ้วยศรีสัชนาลัย |
มี 6 ประเภท คือ
ประเภทไม่เคลือบ เป็นเครื่องปั้นดินเผาเนื้อไม่แกร่ง ไม่ชุบน้ำยาเคลือบผิว ใช้อุณหภูมิ 800 - 900 องศา สีเนื้อดินมีตั้งแต่น้ำตาลแกมแดง สีเทา ถึงเทาเข้มหรือดำ ภาชนะค่อนข้างหนา ตกแต่งลวดลายด้วยการขูดขีดและการปั้นส่วนประกอบตกแต่ง เช่น ครก โคมไฟ แจกัน
ประเภทเคลือบสีน้ำตาลเนื้อดินหยาบ ชุปน้ำยาเคลือบสีน้ำตาลอ่อนจนถึงน้ำตาลแก่ รูปทรงที่ผลิตได้แก่ กระปุก จาน พาน ขวด ไห กา ตุ๊กตารูปคน สัตว์ต่าง ๆ และเครื่องประดับสถาปัตยกรรม
ประเภทเคลือบสีขาว ทารองพื้นด้วยน้ำดินสีขาวก่อนแล้วเคลือบทับอีกชั้นหนึ่ง เช่น ของสรีสัชนาลัยเคลือบด้วยน้ำสีขาวขุ่น ไม่ตกแต่งลวดลาย รูปทรงที่ผลิตได้แก่ กรพปุก คนโท กุณฑี (หม้อน้ำ , หม้อน้ำมีหู) พาน แจกัน และเครื่องประดับสถาปัตยกรรม
|