คะนอมจิน อาหารคู่งานบุญ
คะนอมจิน หรือ ขนมจีน ในภาษามอญ เป็นอาหารที่นิยมรับประทานกันทุกเพศทุกวัย ในช่วงเวลางานบุญไม่ว่าจะเป็นงานบวช งานแต่งงาน งานกฐิน งานผ้าป่า จะมีขนมจีนเลี้ยงพระ เลี้ยงแขกที่มาร่วมงาน คะนอมจิน เป็นสมบัติทางวัฒนธรรมที่เป็นส่วนหนึ่งของการดำรงชีวิตที่ถ่ายทอดจากรุ่นสู่รุ่น ที่ควรธำรงรักษาไว้เพื่อเป็นมรดกทางอาหาสืบทอดให้แก่ลูกหลาน ให้คนอยู่ต่อไป
ขนมจีนแป้งหมัก แป้งสด
การทำขนมจีนมีขั้นตอนที่ยุ่งยากซับซ้อนกว่าการทำอาหารจากแป้งข้าวเจ้าอื่น ขนมจีนมีอยู่ 2 ประเภท คือ ขนมจีนแป้งหมัก และ ขนมจึนแป้งสด ในอดีตนิยมทำขนมจีนแป้งหมัก เนื่องจากรสชาติอร่อย เส้นเหนียวนุ่ม และสามารถเก็บไว้ได้นานหลายวัน ขนมจีนแป้งหมักทำจากการนำข้าวสารเจ้าที่หมักด้วยน้ำประมาณ 2 วัน จนเม็ดข้าวเปื่อยยุ่ย ใช้ฝ่ามือทั้ง 2 ข้างยีและขยำเม็ดข้าวจนยุ่ยเป็นน้ำแป้ง นำใส่ถุงแขวนไว้ให้น้ำหยดออกจนเหลือแต่เนื้อแป้ง จากนั้นจึงนำไปเข้าขั้นตอนการทำเส้น
ขนมจึนแป้งสด ทำจากการนำข้าวสารเจ้ามาแช่น้ำค้างคืนไว้ นำมาโม่เป็นแป้ง จากนั้นนำแป้งที่โม่แล้วใส่ถุงผ้าแขวนไว้เพื่อให้น้ำแยกออกจากแป้ง จนเหลือแต่แป้งข้าว แล้วจึงนำไปเข้าขั้นตอนการทำเส้น
แป้งขนมจีนที่แยกน้ำออกจากแป้งแล้ว ขนาดเท่าลูกมะพร้าว พร้อมสำหรับการนำไปต้ม
การทำเส้นขนมจีน
การทำเส้นขนมจีน นำแป้งที่โม่หรือหมักไว้ผสมกับน้ำพอให้แป้งจับตัวกันเป็นก้อน นวดให้เป็นเนื้อเดียวกัน แล้วทำแป้งเป็นก้อนกลมขนาดลูกมะพร้าว นำไปต้มให้เนื้อแป้งภายนอกสุก แต่ภายในยังไม่สุก นำแป้งที่ต้มมาโขลกในครกตำข้าว โขลกจนเนื้อแป้งเนียนผสมเข้าด้วยกัน ขณะโขลกถ้าใส่เกลือลงไป จะทำให้อายุของขนมจีนเก็บไว้ได้นานหลายวัน จากนั้นนำมายีจนเป็นแป้งเหลวๆ เสน่ห์ของการตำขนมจีนแบบโบราณคือ ความพร้อมเพรียงในจังหวะการโขลก หากไม่พร้อมกันแป้งกระเด็นออกนอกครก นำแป้งเหลวมาใส่ในห่อผ้าที่มีแว่นโรยขนมจีน ที่เป็นแผ่นโลหะเจาะรูเล็กๆ ไว้กลางแผ่นผ้า ใช้สองมือรวบผ้าให้รวมกัน ออกแรงบีบกดเนื้อแป้งให้ไหลผ่านแว่น
โรยขนมจีน โรยลงในกระทะหรือหม้อปากกว้าง ที่ต้มน้ำจนร้อนแต่ไม่เดือด ใช้ตะแกรงช้อนเส้นขนมจีน และนำไปใส่ในกะละมังหรืออ่างน้ำเย็นทันที จากนั้นจึงจับเส้นขนมจีนให้เป็นจับหรือเป็นก้อนตามต้องการ ขนมจีนกินกับแกงต่างๆ ได้หลากหลาย เช่น น้ำพริก น้ำยา แกงไก่ เป็นต้น
สันทนาการจากคะนอมจิน
คะนอมจิน เป็นอาหารของคนมอญ ปัจจุบันมีพัฒนาการตามสมัยนิยมจนแทบไม่เห็นเค้าเดิมของการทำแล้ว ในอดีตการทำคะนอมจินเกิดเป็นสันทนาการของผู้คนในชุมชนขณะช่วยกันทำขนมจีน ขณะโชลกแป้ง เช่น ที่ชุมชนมอญบ้านโป่ง จังหวัดราชบุรี ชาวมอญร่วมกันจัดกิจกรรมโขลกแป้งทำขนมจีนในช่วงก่อนวันเข้าพรรษา ชุมชนมอญสามโคก จังหวัดปทุมธานี มีการขับร้องเพลงโนเนพร้อมกับการโขลกแป้ง
เพื่อเป็นการสร้างบรรยากาศที่ดี ปัจจุบันการโขลกแป้งทำขนมจีน เป็นการจัดขึ้นในลักษณะกิจกรรมฟื้นฟู อนุรักษ์ประเพณีวิถีชีวิตคนมอญให้ปรากฏสู่สายตาสาธารณชนกว้างขวางขึ้นเท่านั้น
ของกินเล่นจากแป้งขนมจีน
แป้งขนมจีนก่อนที่ตำเสร็จแล้ว บางครั้งจะแบ่งแป้งมาทำของกินเล่น โดยปั้นเป็นก้อนกลมๆ แผ่แป้งเป็นแผ่นกลม นำไปปิ้งไฟจนุก รสชาติออกเค็มๆ มันๆ บางครั้งก็นำไปทอดให้เหลืองกรอบ โรยน้ำตาล เป็นของกินเล่นที่มีรสชาติดี