กิจการภาพยนตร์สยามของรัฐในสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว

กองภาพยนตร์เผยแผ่ข่าว กรมรถไฟหลวง

เป็นศูนย์ผลิตภาพยนตร์ของรัฐบาล สังกัดกรมรถไฟหลวง จัดตั้งโดยพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระกำแพงเพชรอัครโยธินเมื่อปี 2465 ตั้งอยู่ในบริเวณสถานีรถไฟกรุงเทพฯ หัวลำโพง ตรงสะพานนพวงศ์ในปัจจุบัน เป็นหน่วยงานผลิตภาพยนตร์ที่ทันสมัยในยุคนั้น โดยมีบุคลากรเป็นคนไทย มีหน้าที่ผลิตภาพยนตร์ข่าวสารเพื่อเผยแพร่กิจการของรัฐบาลและให้ความรู้แก่ราษฎรตามนโยบายของรัฐบาลและรับจ้างผลิตภาพยนตร์ของเอกชนด้วย หัวหน้าช่างถ่ายภาพยนตร์ในยุคแรกคือขุนปฏิภาคพิมพ์ลิขิต (เปล่ง ไตรปิ่น) ต่อมาคือ หลวงกลการเจนจิต (เภา วสุวัต)

ผลงาน

กองเผยแผ่ภาพยนตร์ข่าวได้ผลิตภาพยนตร์ข่าวสารบันเทิง เหตุการณ์สำคัญของบ้านเมือง ทั้งพระราชพิธี รัฐพิธี กิจกรรมของกระทรวงต่างๆ กิจกรรมทางสังคมและประเพณีต่างๆ ของสยาม การละเล่น การท่องเที่ยว และภาพยนตร์ที่มีการดำเนินเรื่อง การจัดฉากแบบนิยายหรือละครตามการจ้างของเอกชน มีการฉายภาพยนตร์ของกรมรถไฟหลวงประกอบในรายการฉายภาพยนตร์ตามปกติ และการนำภาพยนตร์ออกฉายให้ราษฎรชมโดยไม่เก็บค่าชมในท้องถิ่นห่างไกล เป็นการฉายแบบเคลื่อนที่ ที่เรียกว่าหนังกลางแปลง และยังฉายภาพยนตร์สำหรับแขกต่างประเทศของทางราชการอีกด้วย

ภาพยนตร์ที่พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้กรมรถไฟหลวงถ่ายไว้ เรียกว่าภาพยนตร์ทรงถ่าย เช่น ภาพยนตร์เสด็จเลียบมณฑลภูเก็ต พ.ศ. 2471 เสด็จเลียบมณฑลปัตตานี พ.ศ. 2471 พระราชพิธีบรมราชาภิเษก พ.ศ. 2468 พระราชพิธีเฉลิมพระนคร 150 ปี พ.ศ. 2475 เป็นต้น

หลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475

เมื่อเกิดการเปลี่ยนแปลงการปกครอง24 มิถุนายน พ.ศ. 2475 กองภาพยนตร์เผยแผ่ข่าวถูกลดบทบาทลงเพราะรัฐบาลคณะราษฎรจัดตั้งกรมโฆษณาการเพื่อเผยแพร่กิจการและนโยบายของรัฐบาลและจัดตั้งแผนกภาพยนตร์ขึ้นในกรมโฆษณาการด้วยโดยให้หลวงกลการเจนจิต (เภา วสุวัต) มาเป็นหัวหน้าแผนก บทบาทของกองภาพยนตร์เผยแผ่ข่าวก็สิ้นสุดลง