มอญเมืองหลวง

ชาวมอญเป็นชาติที่มีความเจริญรุ่งเรืองในอดีต มีอารยธรรมที่เก่าแก่ เป็นชนกลุ่มหนึ่งที่มีความใกล้ชิดกับชาวสยามมาแต่โบราณ ได้ถูกพม่ารุกรานจนต้องอพยพเข้ามาพึ่งพระบรมโพธิสมภารพระมหากษัตริย์ไทยหลายครั้ง ตั้งแต่สมัยอยุธยา สมัยธนบุรี สมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น และได้รับพระมหากรุณาธิคุณให้ตั้งถิ่นฐานอยู่ในประเทศไทยทั้ง จังหวัดปทุมธานี นนทบุรี ราชบุรี สมุทรสาคร สมุทรปราการ และกรุงเทพมหานคร เป็นต้น

มอญบางลำพู

เพิ่มเติม

มอญบางไส้ไก่

เพิ่มเติม

มอญบางกระดี่

เพิ่มเติม

มอญลาดกระบัง

เพิ่มเติม

วัดชนะสงคราม

มอญบางลำพู

บางลำพูในอดีต ตั้งแต่สมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น เคยเป็นบ้านมอญมาก่อน มีวัดชนะสงครามเป็นศูนย์กลาง
วัดชนะสงคราม เดิมชื่อ วัดกลางนา เป็นวัดเก่าสมัยอยุธยา ตั้งอยู่ริมถนนจักรพงษ์ แขวงบางลำพู เขตพระนคร ใน พ.ศ. 2325 เมื่อมีการสถาปนากรุงรัตนโกสินทร์ ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก รัชกาลที่ 1 วัดกลางนาจึงกลายเป็นวัดที่อยู่ในกำแพงเมืองพระนคร สมเด็จกรมพระราชวังบวรสถานมงคล (วังหน้า) โปรดเกล้าฯ ให้ทำการปฏิสังขรณ์วัดกลางนาให้พระสงฆ์รามัญจำพรรษา เพื่อตอบแทนคุณงามความดีที่ชาวมอญเป็นกำลังสำคัญในการรบกับพม่า พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก พระราชทานนามวัดใหม่ว่า วัดชนะสงคราม ชาวมอญเรียกวัดกลางนาว่า วัดตองปุ

บริเวณโดยรอบวัดชนะสงครามในอดีตเป็นที่อยู่อาศัยของชาวมอญ ทั้งครอบครัวทหาร และชาวมอญจากที่อื่นที่เข้ามาค้าขายและตั้งถิ่นฐาน ผู้นำมอญคนสำคัญที่อาศัยอยู่ในย่านนี้คือ เจ้าพระยามหาโยธา (ทอเรี่ยะ) บ้านอยู่ใกล้วัดชนะสงคราม ต่อมาเป็นวังของเหลนท่านคือ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยานเรศวรฤทธิ์ พระราชโอรสของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว กับ เจ้าจอมมารดากลิ่น หลานของท่าน
ในอดีตชุมชนมอญแห่งนี้เจริญเป็นอย่างมาก ปัจจุบันเหลือเพียงวัดชนะสงคราม ที่เป็นสัญลักษณ์บ่งบอกความเป็นมอญย่านบางลำพูในอดีตเท่านั้น

มอญบางไส้ไก่

บางไส้ไก่ ตั้งอยู่ในซอยมหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา ถนนอิสรภาพ แขวงหิรัญรุจี ชาวมอญที่อาศัยอยู่บริเวณนี้อพยพมาจากเมืองทวายและเมืองมะริด ตั้งแต่สมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ 2
เดิมที่อพยพเข้ามาในประเทศไทย ชาวมอญกลุ่มนี้ได้รับพระมหากรุณาธิคุณโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งบ้านเรือนอยู่บริเวณสะพานพระราม 6 ใกล้วัดละมุด ปัจจุบันคือ วัดวิมุติยาราม มีโรงเรือหลวงตั้งอยู่ ชาวมอญกลุ่มนี้มีความรู้ความชำนาญทางด้านเรือ จึงโปรดเกล้าฯ ให้ผู้ชายเข้ารับราชการเป็นฝีพายหลวง ต่อมามีการย้ายโรงเรือหลวงไปที่คลองบางกอกใหญ่ บริเวณปากคลองวัดบุปผาราม (วัดดอกไม้) ไปจนถึงปากคลองบางไส้ไก่ ชาวมอญกลุ่มนี้จึงย้ายครอบครัวมาตั้งบ้านเรือนอยู่ในบริเวณนี้ เกิดเป็นชุมชนมอญที่เรียกกันว่า บ้านมอญ ต่อมาชาวมอญได้ร่วมกันสร้างวัดเพื่อเป็นศูนย์รวมจิตใจและเพื่อเป็นสถานที่ประกอบพิธีกรรมทางศาสนา เรียกชื่อว่า วัดมอญรามัญ
บริเวณปากคลองบางไส้ไก่เดิมเป็นที่อยู่ของผู้นำมอญตำแหน่ง จักกาย จึงเรียกย่านนี้เพี้ยนเป็น บางสะกาย ต่อมาเพี้ยนเป็น บางไส้ไก่ และเป็นที่มาของชุมชนมอญบางไส้ไก่ และวัดมอญรามัญ ถูกเรียกว่า วัดมอญบางไส้ไก่ ต่อมามีชื่อเป็นทางการว่า วัดประดิษฐาราม
ปัจจุบันคนมอญบางไส้ไก่กลายเป็นคนไทย พูดภาษามอญไม่ค่อยได้ แต่ยังคงมีร่องรอยของวัฒนธรรมมอญที่ยังคงปฏิบัติกันอยู่ ได้แก่ สงกรานต์มอญ การบวงสรวงเจ้าพ่อบางไส้ไก่ ผีกลางบ้านของชุมชน และประเพณีแห่งหางหงส์

มอญบางกระดี่

คนมอญบางกระดี่ อยู่สองฝั่งคลองสนามชัย แขวงแสมดำ เขตบางขุนเทียน

คนมอญกลุ่มนี้อพยพมาจากมหาชัย จังหวัดสมุทรสาคร และคลองสุนัขหอน จังหวัดสมุทรสงคราม ประมาณ พ.ศ. 2394 – 2411 ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 เพื่อขยายพื้นที่ทำมาหากิน ไม่ใช่ชาวมอญที่อพยพมาจากเมืองมอญโดยตรง โดยเข้ามาตั้งบ้านเรือนอยู่บริเวณแขวงแสมดำ เขตบางขุนเทียน บริเวณที่เป็นป่าชายเลนขนาดใหญ่ มีป่าจาก ป่าหวาย และฟื้น

ชาวมอญบางกระดี่เดิมมีอาชีพ ทำประมง เย็บจาก ทอเสื่อกก ตัดฟืน เผาถ่าน โดยฟืนและถ่านจะส่งไปขายให้ชาวมอญปากเกร็ดและมอญสามโคกใช้เป็นเชื้อเพลิงทำเครื่องปั้นดินเผา

ชาวมอญบางกระดี่ตั้งบ้านเรือนอยู่เป็นกลุ่ม เป็นบ้านทรงไทยใต้ถุนสูง มีวัดบางกระดี่เป็นวัดประจำชุมชนสร้างขึ้นใน พ.ศ. 2420

ประเพณีเก่าแก่ของชาวมอญบากระดี่ ได้แก่ ประเพณีตักบาตรน้ำผึ้ง ประเพณีตักบาตรดอกไม้ การเล่นสะบ้า การเล่นทะแยมอญ และการกวนกาละแม

มอญบางกระดี่เป็นชุมชนมอญที่มีขนาดใหญ่ที่ยังคงดำรงความเป็นมอญไว้ได้มากที่สุดแห่งหนึ่งของกรุงเทพมหานคร และยังคงรักษาศิลปวัฒนธรรม จารีตประเพณีมอญไว้ได้อย่างเข้มแข็ง จนถือได้ว่าเป็นเอกลักษณ์ที่ดีงามของคนมอญในชุมชน สมควรได้รับการยกย่องให้เป็นหมู่บ้านศิลปวัฒนธรรมที่สำคัญแห่งหนึ่งของประเทศ

ปัจจุบันมอญบางกระดี่เป็นชุมชนมอญที่มีขนาดใหญ่ที่ยังคงดำรงความเป็นมอญไว้ได้มากที่สุดแห่งหนึ่งของกรุงเทพมหานคร

มอญลาดกระบัง

ชุมชนมอญลาดกระบัง ตั้งอยู่บริเวณริมคลองมอญ ที่แยกมาจากคลองลำปลาทิว หรือเรียกว่า สามแยกปากคลองมอญ มี วัดสุทธาโภชน์ เป็นวัดของชุมชน ชาวมอญลาดกระบังเป็นคนมอญที่อพยพมาจากกลุ่มคนมอญพระประแดง จังหวัดสมุทรปราการ เนื่องจากชุมชนเดิมแออัด ประกอบกับพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 โปรดเกล้าฯ ให้ขุดคลองบริเวณรอบนอกพระนคร เพื่อประโยชน์ในการคมนาคมและเพื่อเป็นการเพิ่มพื้นที่ในการทำนา ชาวมอญพระประแดงและสมุทรสาครจึงได้เดินทางขยับขยายมาบุกเบิกทำนาบริเวณคลองมอญ ในระยะแรกจะเดินทางมาเฉพาะฤดูทำนา โดยปลูกกระท่อมเล็กๆ ไว้พักพิงชั่วคราว เมื่อหมดฤดูทำนาก็จะกลับไปอยู่พระประแดงและสมุทรสาครเหมือนเดิม

ในเวลาต่อมาเริ่มมีการตั้งถิ่นฐานถาวรจนกลายเป็นชุมชน ราว พ.ศ. 2437 ได้สร้างวัดเพื่อเป็นศูนย์กลางชุมชน ชาวบ้านเรียกวัดนี้ว่า
วัดมอญ หรือ วัดสุทธาวาส อยู่ริมคลองลำปลาทิวใกล้ปากคลองมอญ เจ้าจอมมารดากลิ่น บุตรีพระยาดำรงราชพลขันธ์ (จุ้ย) พระสนมเอกในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 เห็นว่าการมาวัดในฤดูแล้งไม่สะดวก จึงทูลขอพระบรมราชานุญาตย้ายวัดออกมายังบริเวณสามแยกปากคลองมอญฝั่งเหนือและริมคลองลำปลาทิวฝั่งตะวันออกใน พ.ศ. 2459 และเปลี่ยนชื่อวัดเป็น วัดสุทธาโภชน์
ปัจจุบันชาวมอญในย่านนี้ยังคงรักษาวิถีชีวิตประเพณีวัฒนธรรมของชาวมอญไว้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งประเพณีตักบาตรพระร้อยทางเรือ

มอญเมืองหลวง

มอญบางลำพู

มอญบางไส้ไก่

มอญบางกระดี่

มอญลาดกระบัง

วัดชนะสงคราม

มอญบางลำพู

มอญบางไส้ไก่

มอญบางกระดี่

มอญลาดกระบัง

อ้างอิง