พัสตราภรณ์ในพระราชหฤทัยรัชกาลที่ห้า

ผ้าไหมเนื้อดีที่จันทบูร

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระปรีชาสามารถในเรื่องผ้าพื้นเมืองอย่างมาก และผ้าที่โปรดมากคือ ผ้าไหมจันทบูร ตามที่สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ เคยมีลายพระหัตถ์ถวายพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวว่า “เมื่อในรัชกาลที่ 5 สมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงโปรดทรงพระภูษาไหมทอที่เมืองจันทบุรีมาเป็นนิจ ไม่ทรงผ้าไหมที่ทอมาจากเมืองจีนเลย เมื่อข้าพระพุทธเจ้าเป็นเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย ได้มีหน้าที่ในเรื่องทอพระภูษาไหมครั้งนั้น ต้องคอยอธิบายแก่สมุหเทศาภิบาลทุกคน และเป็นโอกาสของภรรยาสมุหเทศาภิบาลมณฑลจันทบุรีจะได้เข้าเฝ้าฯ และทรงคุ้นเคยด้วยเรื่องนำพระภูษาเข้ามาถวายทุกคน”

dd
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
dd
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
dd
สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ
.พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จประพาสจันทบุรี
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวที่พระที่นั่งวิมานเมฆ

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเล่าเกี่ยวกับผ้าไหมจันทบูรไว้ในพระราชนิพนธ์เสด็จประพาศจันทบุรี ความตอนหนึ่งว่า “เราก็กินเข้าบนพลับพลานั้นแล้วแจกเสื้อสักหลาดให้กรมการสัก 15-16คน พระปลัดเขาเอาม้ามาให้ม้าหนึ่ง กับแหวนพลอยแดงทับทิมนาวงใหญ่ยอดหนึ่ง พระพิพิธภักดีเขาก็ให้เหมือนกัน แต่ย่อมกว่าของพระปลัด กับผ้าไหมสี่ผืนทอที่เมืองนี้ดูงามดีนัก” ทรงกล่าวถึงลวดลายผ้าจันทบูรและคุณภาพของผ้าว่า “ผ้าพื้น ผ้าห่อหมาก ผ้าอาบน้ำ แลแพรนุ่งนั้น พวกผู้หญิงทอที่เมืองจันทบุรี เมืองแกลง เมืองขลุง โดยมาก ใช้ด้ายเทศย้อมสีต่างๆ ทอเปนผ้าพื้นบ้าง ผ้าตาสมุกบ้าง แลผ้าราชวัตรบ้าง มีฝีมือดีกว่าที่กรุงเทพฯ แพรนุ่งนั้นใช้ไหมจีนไหมญวณทอเปนผ้าไหมบ้าง ด้ายแกมไหมบ้าง เปนแพรเนื้อดี ใช้ทนกว่าแพรเมืองจีน”


พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จประพาสสงขลา

สีสันพรรณผ้าที่สงขลา

เมื่อเสด็จฯ ประพาสสงขลาครั้งที่ 1 ร.ศ.108 ทรงบันทึกเรื่องราผ้าเกาะยอไว้ว่า ผ้าพื้นในตลาดเมืองสงขลาปีนี้มากอย่างยิ่ง ซื้อไม่พร่องเหมือนอย่างแต่ก่อน ด้วยรู้อยู่แต่ก่อนว่าจะมา ลงมือทอกันเสียตั้งแต่เดือนอ้ายเดือนยี่ก็มี ซื้อไม่พร่องเหมือนอย่างแต่ก่อน เมื่อผ่านไปแล้วกลับมาก็เต็มบริบูรณ์อย่างเก่า



พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จประพาสเกาะพงัน

ผ้ายกทองของดีเมืองไชยา

คราวเสด็จประพาสเมืองไชยา สุราษฎร์ธานี “ที่ตลาดเมืองไชยานี้เปนตลาดไทย ขายของน่าเรือนหรือริมประตูบ้าน ระยะห่างๆ กัน มีผ้าพื้นบ้าง ขาวม้าราชวัตรบ้าง ยกไหมยกทองก็มี เปนของทอในเมืองไชยา แต่ผ้าพื้นไม่มีมากเหมือนอย่างเมืองสงขลา”