ชีวิตนักเรียนของพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว
พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวมีพระนามเดิมว่า สมเด็จเจ้าฟ้าประชาธิปกศักดิเดชน์ เมื่อทรงพระเยาว์ ทรงเริ่มการศึกษาในโรงเรียนราชกุมาร ซึ่งเป็นโรงเรียนที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงตั้งเพื่อให้พระราชโอรสและบุตรหลานเจ้านาย ข้าราชสำนักได้เรียน เป็นตึกติดกับประตูวิเศษชัยศรีในพระบรมมหาราชวัง เจ้านายรุ่นเล็กที่ทรงศึกษาในโรงเรียนราชกุมาร เช่น สมเด็จเจ้าฟ้าจุฑาธุชธราดิลก สมเด็จเจ้าฟ้ามหิดลอดุลเดช สมเด็จเจ้าฟ้าประชาธิปกศักดิเดชน์ และพระองค์เจ้าอุรุพงษ์รัชสมโภช เป็นต้น สมเด็จพระศรีพัชรินทรา บรมราชินีนาถพระราชทานแนวทางในการฝึกอบรมพระราชโอรสแก่พระยาวิสุทธิ์สุริยศักดิ์ (ม.ร.ว.เปีย มาลากุล) เสนาบดีกระทรวงธรรมการในสมัยนั้นว่า
“...อย่าเกรงใจฤารั้งรอว่าเปนเจ้านายคุณ เมื่อจะเปนเจ้านายคุณ เมื่อเปนเจ้านายกันก็ต้องให้มีความรู้แลเปนนายบังคับคนได้จริง จึงจำต้องเกรงใจกัน นี่ยังเด็กอยู่ ความรู้ความเหนยังไม่พอสารพัด คุณจำต้องกดขี่ฤาสั่งให้ครูผู้สอนกดขี่ไปด้วย สิ่งใดที่ควรตามใจ แลเอาใจในเวลาที่ทำดีจึงผ่อนไป หาไม่ว่าจะกำเริบว่าตนเปนเจ้าของคนฤาของครู จะไม่กลัวเกรง แลฟังบังคับบัญชากัน...”
นอกจากนี้ ยังทรงเป็นนักเรียนนายร้อยพิเศษของโรงเรียนนายร้อยชั้นประถม ซึ่งตั้งอยู่บริเวณหลังพระราชวังสราญรมย์“
นักเรียนวิทยาลัยอีตัน
เมื่อทรงพระเจริญวัยขึ้น และเข้าพระราชพิธีโสกันต์และแสดงพระองค์เป็นพุทธมามกะตามประเพณีแล้ว จึงเสด็จพระราชดำเนินไปทรงศึกษาต่อที่ประเทศอังกฤษ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ทูตสยามประจำกรุงปารีสในขณะนั้น คือ หม่อมเจ้าจรูญศักดิ์ กฤดากร เป็นพระอภิบาล เมื่อหม่อมเจ้าจรูญศักดิ์ทรงย้ายไปปฏิบติหน้าที่อื่น จึงโปรดเกล้าฯ ให้ หม่อมเจ้าบวรเดช กฤดากรทรงดูแลทั้งในด้านการศึกษาและความประพฤติ
“...ให้ถือเป็นน่าที่ซึ่งจะคอยตรวจตราระวังความประพฤติของสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอเจ้าฟ้ากรมขุนศุโขไทยธรรมราชา เพื่อจะไม่ให้ตกไปในความประพฤติชั่ว อันจะไม่เปนที่ตั้งแห่งความสุขสำราญในพระองค์ก็ดี เปนที่เสียชื่อเสียงก็ดี เปนเหตุให้เพลิดเพลินไม่เอาการก็ดี ให้มีอำนาจที่จะตักเตือน แลป้องกันผู้หนึ่งผู้ใดซึ่งจะชักชวน ด้วยคำห้ามปราม ทำด้วยพระบรมราชโองการนี้เปนที่ตั้ง ให้ถือเปนน่าที่ว่าเมื่อป้องกันห้ามปรามไม่ได้ ให้กราบบังคมทูลให้ทรงทราบฝ่าละอองธุลีพระบาท อย่าให้มีความหวดหวั่นเกรงกลัวผู้หนึ่งผู้ใดเปนอันขาด...” สมเด็จเจ้าฟ้าประชาธิปกศักดิเดชน์ทรงสอบเข้าวิทยาลัยอีตัน โรงเรียนมัธยมชั้นนำที่มีชื่อเสียงของประเทศอังกฤษได้ในเดือน มีนาคม พ.ศ.๒๔๕๐