อุโบสถกัลยาณี หรือ โบสถ์สีมากัลยาณี

อุโบสถกัลยาณี หรือ โบสถ์สีมากัลยาณี ตั้งอยู่ที่เมืองพะโค เป็นโบราณสถานที่เกี่ยวข้องกับพระศาสนาที่สำคัญในประวัติศาสตร์มอญ สร้างขึ้นในรัชสมัยพระเจ้าธรรมเจดีย์ พระมหากษัตริย์มอญแห่งกรุงหงสาวดี โดยในศิลาจารึกกัลยาณีได้กล่าวถึงการผูกพัทธสีมาที่กัลยาณีสีมา สีมา หรือ พระอุโบสถ หรือที่เรียกกันทั่วไปว่า โบสถ์กัลยาณี (แซมกัลยาณอย)

โบสถ์สีมากัลยาณีมีลักษณะแปลกแตกต่างกับโบสถ์อื่นคือเป็นอาคารสถาปัตยกรรมมอญก่ออิฐถือปูน 2 ชั้น มีขนาด 5 ห้อง คลังคาซ้อน 4 ชั้น หลังคาด้านหน้ามีมุข ช่อฟ้า เครื่องลำยองแบบสถาปัตยกรรมมอญ ชั้นล่างให้เป็นที่สำหรับทำบุรพกิจ ส่วนชั้นบนสำหรับพระสงฆ์สวดญัตติทำสังฆกรรมในการอุปสมบท

ชั้นบนผนังด้านข้างมีหน้าต่างด้านละ 10 ช่อง ผนังด้านสะกัดมีหน้าต่างด้านละ 4 ช่อง มีเฉลียงรอบทั้ง 4 ด้าน

ชั้นล่างก่อผนังทึบ มีประตูทางเข้าโบสถ์ ไม่มีการเจาะช่องหน้าต่าง ลายปูนปั้นที่ประดับตัวโบสถ์และหลังคาปัจจุบันเป็นของที่ทำขึ้นใหม่ทั้งหมด

โบสถ์สีมากัลยาณี ถูกทำลายหลายครั้ง ครั้งหลังสุดเมื่อราว พ.ศ. 2498 ตัวสีมาปัจจุบันสร้างขึ้นมาใหม่ แต่หลักสีมายังเป็นแนวเดิม ภายในตรงคอสองมีประติมากรรมเล่าเรื่องพระเจ้าธรรมเจดีย์ปฏิรูปพระศาสนา ด้านนอกมีจารึกพระเจ้าธรรมเจดีย์จำลอง