รายการบรรณสารฯ ติดเล่า Season 2 EP. 24 ขอต้อนรับเดือนเมษายน เทศกาลสงกรานต์ที่มีความสำคัญอย่างยิ่งในด้านวัฒนธรรมและสังคม ไม่เพียงแต่เป็นช่วงเวลาแห่งความสุขและความรื่นเริงเท่านั้น แต่ยังเป็นโอกาสสำหรับการแสดงความเคารพและสร้างความสัมพันธ์ที่แน่นแฟ้นขึ้นในครอบครัว รวมถึงการทำบุญเพื่อความเป็นสิริมงคล อย่างไรก็ตาม ในยุคปัจจุบันที่แนวคิดการพัฒนาอย่างยั่งยืน (Sustainable Development Goals หรือ SDGs) มีบทบาทสำคัญ สงกรานต์สามารถถูกมองในมุมของความยั่งยืนทั้งในด้านสิ่งแวดล้อม สังคม และเศรษฐกิจ
สงกรานต์กับความยั่งยืนด้านสังคมและวัฒนธรรม สงกรานต์เป็นเทศกาลที่มีรากฐานมาจากวิถีชีวิตและความเชื่อของคนไทย การรดน้ำดำหัวผู้สูงอายุเป็นการแสดงออกถึงความเคารพ ซึ่งสอดคล้องกับแนวทางของ SDG 10 (ลดความเหลื่อมล้ำ) ที่สนับสนุนการมีส่วนร่วมของทุกกลุ่มคนในสังคมโดยไม่คำนึงถึงอายุหรือสถานะทางสังคม นอกจากนี้ สงกรานต์ยังเป็นโอกาสในการรวมตัวของครอบครัว ซึ่งช่วยสร้างความเข้มแข็งให้กับสังคมและส่งเสริมความเข้าใจระหว่างรุ่น (Intergenerational Solidarity)
สงกรานต์กับการใช้ทรัพยากรน้ำอย่างยั่งยืน ประเพณีสงกรานต์มีความเกี่ยวข้องกับการใช้น้ำเป็นหลัก การเล่นน้ำในช่วงเทศกาลมักส่งผลให้เกิดการใช้น้ำปริมาณมาก ซึ่งอาจนำไปสู่ปัญหาการขาดแคลนน้ำในบางพื้นที่ ด้วยเหตุนี้ การส่งเสริมแนวทางการใช้น้ำอย่างมีประสิทธิภาพ เช่น การรณรงค์ให้ใช้น้ำอย่างประหยัดและเล่นน้ำในพื้นที่ที่มีการจัดสรรน้ำอย่างเหมาะสม จึงเป็นแนวทางที่สอดคล้องกับ SDG 6 (น้ำสะอาดและสุขาภิบาล) ซึ่งมุ่งเน้นให้ทุกคนสามารถเข้าถึงแหล่งน้ำสะอาดได้อย่างเพียงพอ
การจัดการพลังงานและของเสียในช่วงเทศกาลสงกรานต์ ในช่วงเทศกาลสงกรานต์ นอกจากการใช้น้ำแล้ว ยังมีการใช้พลังงานและทรัพยากรอื่น ๆ เช่น ไฟฟ้า และพลาสติกจากขวดน้ำและบรรจุภัณฑ์ต่าง ๆ ส่งผลให้เกิดของเสียจำนวนมาก ดังนั้น การลดการใช้พลาสติกแบบใช้ครั้งเดียว (Single-use plastics) และการใช้พลังงานอย่างมีประสิทธิภาพ เช่น การใช้พลังงานหมุนเวียนในกิจกรรมเทศกาล สามารถช่วยลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม และสนับสนุน SDG 7 (พลังงานสะอาด) และ SDG 12 (การผลิตและการบริโภคที่ยั่งยืน)
ความร่วมมือเพื่อการพัฒนาอย่างยั่งยืนในเทศกาลสงกรานต์ การทำให้สงกรานต์เป็นเทศกาลที่ส่งเสริมความยั่งยืนไม่ได้เป็นเพียงหน้าที่ของบุคคลทั่วไปเท่านั้น แต่ต้องอาศัยความร่วมมือจากภาครัฐ เอกชน และชุมชน เช่น การกำหนดนโยบายการใช้น้ำอย่างมีประสิทธิภาพ การส่งเสริมกิจกรรมที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม และการจัดการขยะที่เกิดขึ้นในช่วงเทศกาลให้เหมาะสม ซึ่งทั้งหมดนี้สอดคล้องกับ SDG 17 (ความร่วมมือเพื่อการพัฒนาอย่างยั่งยืน) ที่เน้นให้ทุกภาคส่วนทำงานร่วมกันเพื่อสร้างผลกระทบเชิงบวกต่อสังคมและสิ่งแวดล้อม
สงกรานต์เป็นมากกว่าเทศกาลแห่งความสนุกสนานและประเพณี หากมีการบูรณาการแนวคิดการพัฒนาอย่างยั่งยืนเข้าไปในการจัดงาน จะสามารถช่วยลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม ส่งเสริมความเป็นอยู่ที่ดีของทุกคน และรักษาวัฒนธรรมไทยให้คงอยู่ต่อไปในอนาคต ดังนั้น การเฉลิมฉลองสงกรานต์อย่างรับผิดชอบและใส่ใจต่อสิ่งแวดล้อมจะทำให้เทศกาลนี้เป็นแบบอย่างของการพัฒนาอย่างยั่งยืนที่แท้จริง
รายการอ้างอิง
กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม. (2564). ประเพณีสงกรานต์. กรุงเทพฯ: กระทรวงวัฒนธรรม.
โครงการประสานงานการวิจัยเพื่อสนับสนุนการพัฒนาที่ยั่งยืน. (2561). แผนที่นำทาง (ฉบับย่อ) เพื่อพัฒนา SDGs ในระดับพื้นที่: การดำเนินการ และการติดตามผลในระดับท้องถิ่น. https://www.sdgmove.com/wp-content/uploads/2018/05/หนังสือแผนที่นำทาง-Localizing-SDG-Thai.pdf
พิมพ์นารา อินต๊ะประเสริฐ. (2565). SDG 101 | รู้หรือไม่? การเปลี่ยนแปลงระดับรากฐาน (Transformation) คือหนทางที่จะทำให้โลก ยังมีโอกาสบรรลุ SDGs ได้ทันปี 2030. https://www.sdgmove.com/2021/04/24/transformation-sdgs-transformation
มัฆวาน ภูมิเจริญ. (2567). การผสมผสานความเชื่อในพิธีกรรมทางพุทธศาสนา: กรณีศึกษาประเพณีสงกรานต์ร่วมสมัย.
สำนักบรรณสารสนเทศ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. (2567). ข้อมูล SDGs. STOU Library SGDs. https://library.stou.ac.th/sdgs
เรียบเรียงโดย
นางสาวนวรัตน์ เขียวแก้ว บรรณารักษ์ สำนักบรรณสารสนเทศ