หลังจากที่พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี เสด็จพระราชดำเนินเลียบมณฑลฝ่ายเหนือและมณฑลพายัพใน พ.ศ. ๒๔๖๙ แล้ว ทั้งสองพระองค์ได้เสด็จประพาสหัวเมืองชายทะเลอ่าวไทย ได้แก่ หัวเมืองชายทะเลตะวันออก โดยเสด็จฯ ไปยังศรีราชา เมืองชลบุรี ตั้งแต่วันที่ ๑๖ เมษายน พ.ศ. ๒๔๗๐ ด้วยเรือพระที่นั่งมหาจักรี ซึ่งทรงใช้เป็นที่ประทับแรม

หลังจากที่พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี เสด็จประพาสเมืองชลบุรีแล้ว ต่อมาวันที่ 20 ถึง 22 เมษายน 2470 ได้เสด็จประพาสเมืองจันทบุรี เมื่อเสด็จถึงเกาะเสม็ด ทรงลงสรงน้ำทะเลที่หาดทรายแก้ว แล้วประทับแรมบนเรือพระที่นั่ง จากนั้นได้เสด็จไปยังศาลารัฐบาล เพื่อทรงเยี่ยมศาลมณฑล เสด็จประพาสตลาด และทอดพระเนตรสนามกอล์ฟ ในโอกาสนี้พระยาไกรเพ็ชร พร้อมด้วยข้าราชการ พ่อค้าคหบดี เฝ้ารับเสด็จและถวายของ วันรุ่งขึ้นเสด็จประพาสน้ำตกพลิ้ว ทรงฉายพระรูป ณ โขดหินที่ทรงสลักพระปรมาภิไธยย่อ ป.ป.ร. 2470 ไว้เป็นที่ระลึกใกล้กับพระปรมาภิไภยย่อ จ.ป.ร. พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระบรมราชชนก  

จันทบุรีกับกรณีพิพาทไทย-ฝรั่งเศส

จังหวัดจันทบุรี เป็นเมืองโบราณมีอายุไม่ต่ำกว่า 1,000 ปี เดิมชื่อเมือง “ควนคราบุรี” เริ่มมีการตั้งเมืองครั้งแรกโดยชาวชอง (ชนเผ่าในตระกูลมอญและเขมร) ต่อมาในปี พ.ศ. 2200 ได้ย้ายมาสร้างเมืองใหม่ที่บ้านลุ่มซึ่งอยู่ทางฝั่งตะวันตกของแม่น้ำจันทบุรี และในปี พ.ศ. 2310 หลังจากกรุงศรีอยุธยาเสียแก่พม่า สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชได้ยกทัพเข้ายึดเมืองจันทบุรีเพื่อใช้เป็นแหล่งรวบรวมกำลังพลในการกอบกู้กรุงศรีอยุธยาคืนมาจากพม่า

ต่อมาในสมัยสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ย้ายเมืองไปตั้งที่บ้านเนินวง ซึ่งอยู่ในที่สูงเพื่อเป็นที่มั่นในการป้องกันการรุกรานของญวณ แต่เนื่องจากห่างไกลจากแหล่งน้ำ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงทรงย้ายเมืองจันทบุรีกลับมาตั้งที่บ้านลุ่มตามเดิมตราบจนทุกวันนี้ จนกระทั่งในปี พ.ศ. 2436 เกิดกรณีพิพาทระหว่างไทยกับฝรั่งเศส ทำให้ฝรั่งเศสได้เข้ามายึดครองเมืองจันทบุรีไว้นานถึง 11 ปี จนไทยต้องยอมยกดินแดนฝั่งซ้ายของแม่น้ำโขงให้กับฝรั่งเศสเพื่อแลกเมืองจันทบุรีกลับคืนมา ต่อมาได้มีการจัดระเบียบบริหารราชการส่วนภูมิภาคเป็นแบบมณฑลเทศาภิบาล จัดตั้งมณฑลจันทบุรี โดยมี จันทบุรี ระยอง และตราด อยู่ในเขตการปกครองจนถึงปี พ.ศ. 2476 ภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครองเป็นระบอบประชาธิปไตย จึงยกเลิกมณเทศาภิบาล และได้จัดระเบียบบริหารราชการแผ่นดินขึ้นใหม่ โดยแบ่งเป็นจังหวัดและอำเภอ เมืองจันทบุรีจึงถูกยกให้เป็น “จังหวัดจันทบุรี” มาจนถึงปัจจุบัน  

เอกสารอ้างอิง

สำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรี. (2537). จดหมายเหตุพระราชกิจรายวันในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาประชาธิปก พระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 7. วัชรินทร์การพิมพ์.