๖๓
อนุสรณ์รำลึก “กบฏบวรเดช”

ประเทศไทยได้มีการเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบ “สมบูรณาญาสิทธิราชย์” มาเป็น “ระบอบประชาธิปไตย” เมื่อวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475 ผลจากการปฏิวัติสยามในครั้งนั้นทำให้เกิดความขัดแย้งกันระหว่างกลุ่มคณะบุคคลในระบอบเก่ากับระบอบใหม่จากปัญหาข้อโต้แย้งเค้าโครงเศรษฐกิจแห่งชาติ หรือสมุดปกเหลือง ของหลวงประดิษฐ์มนูธรรม (นายปรีดี พนมยงค์) ด้วยข้อกล่าวหาเป็นคอมมิวนิสต์

วันที่ 11 ตุลาคม 2476 ได้มี “คณะกู้บ้านกู้เมือง” นำโดย พลเอก พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าบวรเดช กฤดากร อดีตเสนาบดีกระทรวงกลาโหมสมัยสมบูรณาญาสิทธิราชย์ในฐานะแม่ทัพ ได้นำกองกำลังทหารจากหัวเมืองนครราชสีมา อุบลราชธานี นครสวรรค์ ปราจีนบุรี ราชบุรี เพชรบุรี ลพบุรี สระบุรี และอยุธยา เคลื่อนกองทัพมาทางรถไฟเข้ายึดบริเวณดอนเมืองเป็นกองบัญชาการเพื่อบีบบังคับให้รัฐบาลพระยาพหลพลพยุหเสนาลาออก และปฏิบัติตามข้อเรียกร้องที่ฝ่ายตนได้เสนอไป ทางฝ่ายรัฐบาลได้ส่งตัวแทนไปเจรจาแต่ไม่เป็นผล กองกำลังทั้งสองฝ่ายจึงเกิดการสู้รบปะทะกันที่สมรภูมิทุ่งบางเขนตั้งแต่วันที่ 12 ถึงวันที่ 16 ตุลาคม พ.ศ. 2476 ฝ่ายกู้บ้านเมืองได้รับความพ่ายแพ้ พระองค์เจ้าบวรเดชทรงลี้ภัยไปอินโดจีน กองกำลังทหารฝ่ายรัฐบาลสูญเสียทหารและตำรวจรวม 17 ราย หลังเหตุการณ์สงบลงรัฐบาลได้นำศพผู้เสียชีวิตมาประกอบพิธีและบำเพ็ญกุศล ณ วัดราชาธิวาส และได้จัดพิธีฌาปนกิจอย่างยิ่งใหญ่สมเกียรติในฐานะวีรชนของชาติที่บริเวณท้องสนามหลวง หลังเสร็จพิธีแล้วได้นำอัฐิมาบรรจุไว้ในปลอกกระสุนปืนใหญ่ทองเหลืองตามประเพณีของทหาร ตั้งไว้ที่กรมกองต้นสังกัดของเหล่าทหารและตำรวจทั้ง 17 ราย เป็นเวลา 3 ปี 

ต่อมา พ.ศ. 2479 ทางราชการได้สร้างอนุสาวรีย์พิทักษ์รัฐธรรมนูญ หรือ อนุสาวรีย์ปราบกบฏ ขึ้นที่ตำบลหลักสี่ อำเภอบางเขน จังหวัดพระนคร และได้นำอัฐิของวีรชนที่สละชีพเพื่อพิทักษ์รัฐธรรมนูญมาบรรจุไว้ ณ สถานที่นี้ เพื่อเป็นอนุสรณ์รำลึกในเหตุการณ์กบฏบวรเดช ปัจจุบันกรมทางหลวงได้ทำการปรับปรุงการจราจร
และภูมิทัศน์ตรงบริเวณสี่แยกบางเขนจึงได้ย้ายอนุสาวรีย์ออกจากบริเวณนี้

ชาลี เอี่ยมกระสินธุ์. (2544). พระปกเกล้าฯ กษัตริย์นักประชาธิปไตย. ชมรมนักเขียนอาวุโสประเทศไทย.

กวิสรา เรือนทองใบ บรรณารักษ์ สำนักบรรณสารสนเทศ มสธ.

ร้อยเรียงเรื่องราวสู่บทความ 130 เรื่องของพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ด้านพระราชประวัติ พระราชกรณียกิจ พระราชจริยวัตร และพระราชนิยม
ผลงานและเหตุการณ์สําคัญที่เกิดขึ้นในรัชสมัยรัชกาลที่ 7 อันเป็นผลผลิตของโครงการพัฒนาแหล่งเรียนรู้พระปกเกล้าศึกษาสู่ชุมชน
เฉลิมพระเกียรติเนื่องในโอกาสวันคล้ายวันพระบรมราชสมภพ 8 พฤศจิกายน