พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 7 ทรงสนับสนุนให้มีการทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรม ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้มีการบูรณปฏิสังขรณ์วัดพระศรีรัตนศาสดารามทั้งพระอาราม นับเป็นการปฏิสังขรณ์วัดครั้งใหญ่ครั้งที่ 3 ถัดมาจากสมัยรัชกาลพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
วัดพระศรีรัตนศาสดาราม (วัดพระแก้ว)
เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช รัชกาลที่ 1 สถาปนากรุงรัตนโกสินทร์ เมื่อ พ.ศ. 2325 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระอารามหลวงพร้อมกับการสร้างพระบรมมหาราชวัง เพื่อเป็นพระอารามในเขตพระราชฐาน ตามโบราณราชประเพณีที่ถือสืบมาตั้งแต่สมัยสุโขทัย และเป็นวัดที่ตั้งพระราชหฤทัยให้เป็นที่ประดิษฐานพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร หรือพระแก้วมรกตที่ทรงได้จากกรุงเวียงจันทร์ ประเทศลาว
เมื่อการก่อสร้างแล้วเสร็จ ได้อัญเชิญพระแก้วมรกตแห่จากวัดอรุณราชวราราม ฝั่งกรุงธนบุรี มาประดิษฐานในพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม เมื่อวันที่ 27 มีนาคม พ.ศ. 2327 และพระราชทานนามว่า “พระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร” และมีการบูรณะปฏิสังขรณ์ครั้งใหญ่ในทุก ๆ การครบรอบ ๕๐ ปี
การบูรณปฏิสังขรณ์วัดพระแก้วในสมัยรัชกาลที่ 7
รัชกาลที่ 7 ทรงโปรดเกล้าฯ ให้จัดตั้ง “คณะกรรมการจัดการทำนุบำรุงวัดพระศรีรัตนศาสดาราม” เมื่อ พ.ศ. 2470 เพื่อให้เสร็จทันพระราชพิธีฉลองพระนคร 150 ปี ที่จัดขึ้นในปี พ.ศ. 2475 โดยแต่งตั้งให้สมเด็จพระเจ้าพี่ยาเธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต เป็นประธาน ซึ่งคณะกรรมการได้ประมาณเงินที่ใช้ในการบูรณปฏิสังขรณ์เป็นจำนวนทั้งสิ้น 600,000 บาท เมื่อนำความขึ้นกราบบังคมทูล พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชศรัทธาอุทิศพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์ 200,000 บาท และรัฐบาลอนุมัติงบแผ่นดินอุดหนุน 200,000 บาท ส่วนที่เหลือใช้วิธีหาทุนโดยการรับบริจาคเงิน เพื่อเปิดโอกาสให้พระบรมวงศานุวงศ์ ข้าราชการ และประชาชนได้บำเพ็ญกุศลร่วมกันตามแต่ศรัทธา ได้ประกาศบอกบุญแก่ประชาชน เมื่อวันที่ 16 กันยายน พ.ศ. 2472 วันเดียวกับกระทรวงพระคลังมหาสมบัติได้ออกประกาศเกี่ยวกับระเบียบการรับเงินเรี่ยไร รวมถึงของที่ระลึกแก่ผู้บริจาค ได้แก่ เหรียญพระแก้วมรกต
เหรียญพระแก้วมรกต พ.ศ. 2475
ลักษณะ เหรียญกลมขอบเรียบ เส้นผ่าศูนย์กลาง 2.5 เซนติเมตร
ด้านหน้า เป็นรูปพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร (พระแก้วมรกต) ประดิษฐานอยู่ในซุ้มเรือนแก้ว ปางสมาธิ ทรงเครื่องวสันตฤด ประทับนั่งอยู่บนฐานบัวคว่ำบัวหงาย มีผ้าทิพย์ห้อย และดอกไม้อยู่โดยรอบ
ด้านหลัง เป็นรูปยันต์กงจักร จารึกอักษร “อัฏฐังคิกมรรค” หรือ มรรค 8 อ่านว่า “ทิ สํ วา กํ อา วา ส สํ”
| ทิ | สัมมาทิฐิ | อา | สัมอาชิโว |
| สํ | สัมมาสังกัปโป | วา | สัมมาวายาโม |
| วา | สัมมาวาจา | ส | สัมมาสติ |
| กํ | สัมมากัมมันโต | สํ | สัมมาสมาธิ |
ผู้ที่ร่วมสมทบทุนในการปฏิสังขรณ์วัดพระศรีรัตนศาสดารามจะได้รับพระราชทานเหรียญพระแก้วมรกต ดังนี้
- ผู้บริจาคตั้งแต่ 100 บาท ขึ้นไป พระราชทานเหรียญพระแก้วทองคำ
- ผู้บริจาคตั้งแต่ 20 บาท ขึ้นไป พระราชทานเหรียญพระแก้วเงิน
- ผู้บริจาคตั้งแต่ 5 บาท ขึ้นไป พระราชทานเหรียญพระแก้วทองขาว (นิเกิล)
- ผู้บริจาคตั้งแต่ 1 บาท ขึ้นไป พระราชทานเหรียญพระแก้วทองแดง
รายการปฏิสังขรณ์วัดพระศรีรัตนศาสดาราม
รายการปฏิสังขรณ์ทั้งสิ้น 42 รายการ แบ่งเป็น 3 แผนก ได้แก่ แผนกพระอุโบสถ แผนกวิหารคตพระระเบียง และแผนกหอมณเฑียรธรรม ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ฝังคำจารึกรายการปฏิสังขรณ์บริเวณผนังด้านนอกของประตูพระอารามตะวันตก เพราะเป็นที่ที่คนเข้าออกมาก และได้มีพระบรมราชโองการให้สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงเรียบเรียงคำจารึกให้มีใจความโดยย่อ ดังนี้
“ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ปฏิสังขรณ์วัดพระศรีรัตนศาสดาราม เนื่องในงานพระราชพิธีีฉลองพระนครครบรอบ 150 ปีบริบูรณ์ ทรงอุทิศส่วนพระราชกุศลถวายแด่พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก และพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวต่อมาทุกรัชกาล”
นอกจากนี้ ยังมีการบูรณะพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท และสร้างพระอุโบสถบนลานพระปฐมเจดีย์ใหม่เพื่อทดแทนของเดิมที่ชำรุดยากแก่การปฏิสังขรณ์
พระราชพิธีฉลองวัดพระศรีรัตนศาสดาราม
4 เมษายน พ.ศ. 2475 เวลา 18.15 น. เสด็จในพระราชพิธีฉลองวัดพระศรีรัตนศาสดารามในโอกาสที่ได้ทรงปฏิสังขรณ์ และทรงพระราชศรัทธาให้สร้างคัมภีร์พระธรรมเทศนาใหม่ จำนวน 150 จบ โปรดเกล้าฯ ให้จัดพระราชพิธีทรงเจิมคัมภีร์พระธรรมเทศนา ถวายบังคมพระบรมรูปสมเด็จพระบุรพมหากษัตริยาธิราชเจ้า ณ ปราสาทพระเทพบิดร โปรดเกล้าฯ ให้พนักงานวียนเทียนฉลองวัดพระศรีรัตนศาสดารามและฉลองคัมภีร์พระธรรมเทศนา และมีการแสดงมหรสพจนถึงกลางคืน
5 เมษายน พ.ศ. 2475 เวลา 10.55 น. เสด็จฯ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม ทรงประเคนอาหารภัตต์ ทรงเจิมคัมภีร์พระธรรมเทศนา และทรงประเคนของที่ระลึกในงานฉลองพระนคร 150 ปี หลังจากนั้นเสด็จฯ ไปยังปราสาทพระเทพบิดร ทรงจุดธูปเทียนเครื่องราชสักการะถวายบังคมพระบรมรูป สมเด็จพระอดีตมหาราชาธิราชเจ้า และโปรดเกล้าฯ ให้พนักงานเวียนเทียนฉลองวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ฉลองคัมภีร์พระธรรมเทศนา รวมถึงมีการแสดงมหรสพจนถึงกลางคืน
หลังจากเสร็จพระราชพิธี ในวันที่ 5-6 เมษายน เวลา พ.ศ. 2475 เวลา 14.00 – 24.00 น. ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ประชาชน และพระสงฆ์สามเณรได้เข้านมัสการพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร เที่ยวชมพระอาราม และถวายบังคมพระบรมรูปสมเด็จบุรพมหากษัตริยาธิราชเจ้า เนื่องในงานฉลองวัดพระศรีรัตนศาสดาราม และวันที่ระลึกมหาจักรี เพื่ออนุโมทนาสาธุการพระราชกุศลโดยทั่วกัน
ในวันที่ระลึกมหาจักรี 6 เมษายน เวลา 14.00 น. โปรดเกล้าฯ ให้พระสงฆ์สามเณรชุมนุมทำวัตร สาธยายพระพุทธพจนะในพระอุโบสถและที่ศาลาหน้าปราสาทพระเทพบิดร
ข้อมูลเพิ่มเติมที่น่าสนใจ
- นิทรรศการออนไลน์ เรื่อง สมโภชกรุงรัตนโกสินทร์
- บทความออนไลน์ เรื่อง พระราชพิธีฉลองพระนคร 150 ปี พ.ศ. 2475
- บทความออนไลน์ เรื่อง ปฐมบรมราชานุสรณ์ ราชอนุสาวรีย์รัชกาลที่ 1
- บทความออนไลน์ เรื่อง ศิลป์ พีระศรี ประติมากรฟลอเรนซ์สู่ประติมากรรมสยาม ในรัชสมัยรัชกาลที่ 7
- บทความออนไลน์ เรื่อง สะพานพระพุทธยอดฟ้า สะพานข้ามแม่น้ำเจ้าพระยาแห่งที่ 2 ของสยาม
- บทความออนไลน์ เรื่อง กำเนิด “ศาลาเฉลิมกรุง” โรงหนังติดแอร์แห่งแรกของเอเชีย
เอกสารอ้างอิง
กรมศิลปากร. (2525). พระราชพิธีฉลองพระนครครบ 150 ปี. อมรินทร์การพิมพ์.
ผู้เรียบเรียง
รัชกร คงเจริญ บรรณารักษ์ สำนักบรรณสารสนเทศ มสธ.
